Ἔρευνα στό Ἀρχειοφυλάκιο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ ἑπόμενου ἔτους ἕνα πλούσιο ἀρχειακὸ ὑλικὸ ποὺ ἀφορᾶ τὶς σχέσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μὲ τὴν Ἐκκλησία Κρήτης θὰ εἶναι διαθέσιμο στοὺς ἐρευνητὲς τοῦ τόπου μας. Καὶ αὐτὸ χάρη στὴν πρόνοια τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καὶ Χερρονήσου ὁ ὁποῖος κατὰ τὴν περίοδο ποὺ ἦταν Συνοδικὸς Μητροπολίτης ζήτησε ἀπὸ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη καὶ τὴν Ἁγία καί Ἱερὰ Σύνοδο τὴν ἄδεια νὰ πραγματοποιηθεῖ εἰδικὴ ἔρευνα στὸ Ἀρχειοφυλάκιο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου προκειμένου νὰ ἐντοπιστοῦν τὰ σχετικὰ μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἔγγραφα.
Ἔτσι, τὴν περασμένη ἑβδομάδα στὸ Φανάρι μετέβησαν ὁ Ἀρχιμ. Τῖτος Ταμπακάκης καὶ ὁ ἐκπαιδευτικὸς κ. Γεώργιος Μαμάκης οἱ ὁποῖοι, μετὰ ἀπὸ κοπιαστικὴ ἔρευνα, ἐντόπισαν στοὺς κώδικες τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἀρχειοφυλακίου περίπου 700 ἔγγραφα ποὺ ἀφοροῦν τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης καὶ καλύπτουν τὴν περίοδο ἀπὸ τὸ 1700 περίπου μέχρι καὶ τὸ 1911. Ὁ ἀριθμὸς τῶν ἐγγράφων αὐτῶν χαρακτηρίζεται σχετικὰ μικρὸς, ἀλλὰ ὅπως διαπίστωσαν οἱ δυὸ ἐρευνητὲς ἡ τύχη τῶν χειρογράφων τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἀρχειοφυλακίου ἐπηρεάστηκε ἀπό τό πλῆθος τῶν πυρκαγιῶν, τῶν ἐμπρησμῶν, τῶν σεισμῶν, τῶν πλημμυρῶν, τῶν κλοπῶν καὶ τῶν διώξεων ποὺ ὑπέστη ἀνὰ τοὺς αἰῶνες τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἰδιαίτερα καταστροφικὴ γιὰ τὸ ἀρχειακὸ ὑλικὸ ἀποδείχθηκε ἡ πυρκαγιὰ τοῦ 1738. Ἔτσι, δὲν διασώζονται εἰσερχόμενα ἔγγραφα, ἀντίγραφα πολλῶν ἐξ αὐτῶν ὅμως φυλάσσονται σὲ διάφορες Μονές, Μητροπόλεις, μουσεῖα καὶ βιβλιοθῆκες ἰδίως τοῦ εὐρωπαϊκοῦ χώρου. Ἡ Βιβλιοθήκη τῆς Βιέννης διαθέτει σήμερα τήν σημαντικότερη συλλογὴ πατριαρχικῶν ἐγγράφων τὰ ὁποία ἀπέσπασε καὶ μετέφερε ἐκεῖ τὸν 16ο αἰώνα ὁ αὐστριακὸς Πρέσβης στὴν Πόλη.
Τὰ ἔγγραφα ποὺ περισώθηκαν συνιστοῦν κυρίως τὴν μεταγραφεῖσα στοὺς Κώδικες ἐξερχόμενη ἀλληλογραφία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Μία συστηματικὴ προσπάθεια διάσωσης τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ πραγματοποιήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀρχειοφύλακες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα ὁπότε καταλογογραφήθηκαν καὶ εὑρετηριάστηκαν οἱ κώδικες ποὺ σώθηκαν. Μὲ τὸ ἀρχεῖο τοῦ Πατριαρχείου ἔχουν ἀσχοληθεῖ κατὰ καιροὺς πολλοὶ σημαντικοὶ ἐρευνητὲς μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ Μανουὴλ Γεδεῶν, ὁ Βασ. Μυστακίδης, Ἀθ. Ὑψηλάντης, ὁ Μαν. Μανούσακας ὁ Μητρ. Ἀρκαλοχωρίου κ. Ἀνδρέας κ.λ.π. Ἰδιαίτερα θὰ πρέπει νὰ γίνει ἀναφορὰ στὸν Μητροπολίτη Καισαρείας Καλλίνικο, στὸν Ἡλιουπόλεως Γεννάδιο, στὸν Μιλήτου Αἰμιλιανὸ καθὼς καὶ τὸν Ἀρχειοφύλακα π. Νικόλαο Πετροπέλλη γιὰ τὴν σπουδαία συνεισφορά τους στὴν διάσωση καὶ στὴν διαθεσιμότητα τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ. Σήμερα, τὸ Ἀρχειοφυλάκιο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στεγάζεται στὸν πύργο τοῦ Πατριαρχείου. Ἐκεῖ ἀποθησαυρίζεται μὲ τάξη ἀπαράμιλλη καὶ ὑπὸ καθεστὼς ἀσφάλειας πλέον ἡ Πατριαρχικὴ Ἀλληλογραφία καὶ τὰ πρακτικὰ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
Σήμερα ποὺ ὑπάρχει μία παγκόσμια κίνηση ποὺ ἀναφέρεται στὴν ἀναζήτηση καὶ στὴν ἀνάδειξη ἀρχειακῶν συλλογῶν, ἡ ἐπιτόπια διάθεση τῶν ἐγγράφων τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἀρχειοφυλακίου σὲ ψηφιακὴ μορφὴ στοὺς ἐρευνητὲς τοῦ τόπου μας συνιστᾶ, μαζὶ μὲ τὸ ψηφιοποιημένο ἤδη ὑλικό της Κεντρικῆς Χριστιανικῆς Δημογεροντίας Λασιθίου, ποὺ εἶναι διαθέσιμο στὴν Νεάπολη, μία σημαντικὴ βάση δεδομένων, ἕτοιμων νὰ ἀναβαθμίσουν τὴ γνώση μας καὶ νὰ παρουσιάσουν τὴν οὐσιαστικὴ συμβολὴ τοῦ Πατριαρχείου μας καὶ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στὴν οἰκουμενικὴ ὀρθοδοξία, στὸ Γένος καὶ στὴν ἱστορικὴ πορεία τῆς ἀνθρωπότητας γενικότερα.
