Ο Εσπερινός της Συγχωρήσεως στον Ι. Μητροπολιτικό Ναό της Μεγάλης Παναγίας
Την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου τελέστηκε ο Α΄ Κατανυκτικός Εσπερινός της Συγχωρήσεως στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Μεγάλης Παναγίας Νεαπόλεως, χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γερασίμου.
Παραθέτουμε αποσπάσματα από την μεστή νοημάτων ομιλία του Ποιμενάρχου μας για το νόημα των ημερών της κατανυκτικής περιόδου της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία καλεί όλους μας σε πνευματική εγρήγορση, νηστεία, προσευχή, μετάνοια και εξομολόγηση, ώστε προετοιμασμένοι να βιώσουμε αληθινά τα Φρικτά Πάθη, την Θεόσωμο Ταφή και την Λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας.
“Πύλη και εναρκτήρια ακολουθία για την είσοδό μας στο στάδιο των αρετών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποτελεί ο Εσπερινός της Κυριακής της Τυροφάγου, που ονομάζεται και ως Α’ Κατανυκτικός Εσπερινός. Όλοι οι Εσπερινοί των Κυριακών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ονομάζονται Κατανυκτικοί, διότι κατά τη διάρκειά τους ψάλλονται κατανυκτικά τροπάρια από το Τριώδιο, που με το περιεχόμενο τους μας προσκαλούν να συναισθανθούμε την αμαρτωλότητά μας, να πενθήσουμε, να συντριβούμε, να μετανοήσουμε και να παρακαλέσουμε θερμώς τον Κύριο να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας. Από όλους αυτούς τους κυριακάτικους, σαρακοστιανούς Εσπερινούς μόνο ο σημερινός λέγεται «Εσπερινός της Συγνώμης».
Σκοπός του Εσπερινού αυτού είναι να συγχωρέσουμε ο ένας τον άλλο, ώστε όλοι μαζί και σε πνεύμα εν Χριστώ κοινωνίας να εισέλθουμε στους πνευματικούς αγώνες της Μεγάλης Σαρακοστής. Ο ίδιος ο Κύριος είπε, όπως βλέπουμε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, «εάν συγχωρήσετε στους ανθρώπους, ότι κακό έχουν κάνει, θα συγχωρήσει κι εσάς ο Πατέρας σας ο ουράνιος. Εάν όμως δεν συγχωρήσετε τους ανθρώπους, τότε ούτε και ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα παραπτώματά σας» (Μτθ. 6,14). Όμως, πριν από αυτό είχε διδάξει ήδη την Κυριακή Προσευχή «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς» (Μτθ. 6,9), στην οποία όλα τα αιτήματα προς τον Θεό δεν έχουν προϋποθέσεις· Λέμε να αγιάζεται το όνομά Του, να έλθει η βασιλεία Του, να γίνει το θέλημα Του. Από τα αιτήματα αυτά, μόνο το αίτημα «άφες ημίν τα οφειλήματα» που σημαίνει συγχώρησε ότι κακό έχουμε κάνει, το εξαρτά από το «ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέτες ημών» δηλαδή όπως και εμείς συγχωρούμε εκείνους που μας έχουν βλάψει.
Είναι πολύ φοβερά αυτά τα λόγια του Κυρίου. “Αν δεν συγχωρούμε τα παραπτώματα του πλησίον μας τότε και ό Χριστός, στη Φοβερά του Κρίση, θα μας βάλει στα αριστερά του δεν θα μας αφήσει τις αμαρτίες μας διότι και εμείς δεν αφήναμε τα παραπτώματα τού πλησίον μας. Βλέπετε, πόσο πραγματικά φρικτό πράγμα είναι να μην συγχωρούμε τους ανθρώπους…
Θυμηθείτε αδελφοί τον Κύριο πού συγχωρούσε όλους: συγχώρησε τον ληστή πάνω στο Σταυρό, τον τελώνη, την πόρνη, που έβρεξε με τα δάκρυά της τα πόδια του και τα σκούπισε με τα μαλλιά της. Ας θυμηθούν αυτοί που δεν θέλουν να συγχωρούν την παραβολή του κακού δούλου που ο βασιλιάς τού χάρισε το πολύ μεγάλο χρέος του, για να μην παραδοθούμε στους βασανιστές μέχρι να εξοφλήσουμε το χρέος μας.
Ο Κύριος μας παροτρύνει να είμαστε ελεήμονες, σπλαχνικοί και να συγχωρούμε τους άλλους. Εμείς όμως πολύ συχνά γινόμαστε άσπλαχνοι, επιμένουμε στα δικά μας και δεν συγχωρούμε τον πλησίον. Έτσι πρέπει να ενεργούμε; Να εχθρευόμαστε αυτούς πού μας αδικούν; Ασφαλώς όχι. Αν βλέπουμε τον πλησίον μας να μας κάνει κακό ή να μας προσβάλλει, δεν πρέπει να τον μισούμε. Αντίθετα, πρέπει να τον σπλαχνιζόμαστε, διότι είναι ασθενής. Ασθενεί η ψυχή του και υποφέρει από μίσος. Γι’ αυτό πρέπει να τον σπλαχνιζόμαστε.
Δεν πρέπει αυτόν να μισούμε, αλλά τον διάβολο και τους δαίμονες, πού φαρμάκωσαν με την κακία τους την καρδιά του και τον έκαναν άσπλαχνο και σκληρό. Αν τυχόν απαντήσουμε και εμείς με προσβολή στην προσβολή και ανάψει στην καρδιά μας η φλόγα του μίσους, τότε ας σταματήσουμε και ας σκεφτούμε λιγάκι: και ποιος είμαι εγώ που τον μισώ, είμαι μήπως καλύτερος απ’ αυτόν; Δεν είμαι και εγώ γεμάτος αμαρτία; Τότε γιατί τον μισώ; Και αμέσως θα ηρεμήσει ή καρδιά μας. Ο καλός λόγος θα σβήσει το μίσος.
Έτσι πρέπει να ενεργούμε. Να είμαστε επιεικείς απέναντι των αδελφών μας πού πάσχουν από κακία και ασθενούν, τρέφοντας μίσος εναντίον μας. Με το έλαιο της Αγάπης να μαλακώνουμε την καρδιά τους πού αιχμαλωτίστηκε από τους δαίμονες και δουλεύει σ’ αυτούς.
Αρχίζει ή Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ο Κύριος ζητά να συγχωρήσουμε ο ένας τον άλλον. Και πρώτος εγώ πρέπει να σας ζητήσω συγγνώμη. «Συγχωρήστε, πατέρες και αδελφοί, τις αμαρτίες που έκανα σ’ αυτή την ημέρα και σ’ όλες τις ημέρες της ζωής μου».
Σύμφωνα με το Συναξάριο του Τριωδίου, η Κυριακή αυτή μας θυμίζει την «από του Παραδείσου της τρυφής εξορία του Πρωτόπλαστου Αδάμ». Η εξορία αυτή δεν αφορά μόνο τον Αδάμ και την Εύα, αλλά και όλους εμάς τους απογόνους τους, καθώς τις επιπτώσεις της κληρονομούμε όλοι μας. Κι αυτό συνέβη γιατί οι πρωτόπλαστοι μετά την παρακοή δεν μετανόησαν για την πράξη τους και δεν ζήτησαν συγχώρεση από τον Θεό. Έτσι η αμαρτία τους απομάκρυνε από την ευλογημένη ζωή και έκλεισε πίσω τους την πόρτα του Παραδείσου. Η ύπαρξή τους στη γη γίνεται πλέον εξορία.
Η πολυώδυνη βιωτή στον μετά την πτώση μακρυσμένο από τον Θεό κόσμο φαίνεται απελπισμένη και αδιέξοδη. Όμως, θα έρθει ο Χριστός και θα ανοίξει πάλι την πόρτα του Παραδείσου σε όποιον Τον ακολουθεί. Έτσι, ολόκληρη η ζωή μας μεταβάλλεται από κυκλική πορεία στα κάτεργα της αμαρτίας σε μια προσκυνηματική πορεία προς την ουράνια πατρική γη, δηλαδή την επιστροφή στον Παράδεισο.
Επομένως, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας βρίσκει στο ξεκίνημά της σαν τον Αδάμ, που όπως περιγράφουν τα τροπάρια του Εσπερινού της Τυρινής είναι έξω από τον Παράδεισο και καθήμενος απέναντί του οδύρεται για το λάθος του. Όμως, μέσα από τη νηστεία, τη μετάνοια και τη συγχωρητικότητα, που διδάσκει και προτείνει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, χορηγείται η δυνατότητα να επαναπροσανατολιστούμε προς τη Βασιλεία των Ουρανών.
Αν, λοιπόν, συγχωρέσουμε τον διπλανό μας, στην ουσία έχουμε καταφέρει να μας συγχωρέσει ο ίδιος ο Θεός· άλλωστε το αγαπημένο δημιούργημα Του δεν το άφησε ποτέ απροστάτευτο. Ακόμα και όταν ο Αδάμ έχασε τον Παράδεισο, ο Θεός Πατέρας στέλνει τον δεύτερο Αδάμ, τον Χριστό, για να οδηγήσει τον άνθρωπο ξανά σε αυτόν. Όπως λέει και ένας σύγχρονος άγιος, η καλοσύνη του Θεού είναι τόσο μεγάλη που δεν θα μπορούσαμε να την καταγράψουμε ακόμα και αν χρησιμοποιούσαμε για μελάνι το νερό όλων των ωκεανών και το σύμπαν για χαρτί.
Ωστόσο ο Θεός, δεν επιβάλλει τίποτα στον άνθρωπο. Μας δίνει τη δυνατότητα να επιλέγουμε εμείς από την αρχή της δημιουργίας μας. Μας εφοδιάζει με το αυτεξούσιο. Μας χορηγεί απόλυτη ελευθερία. Η επιλογή για το εάν ξανά προσανατολιστούμε στην Βασιλεία των Ουρανών είναι δική μας. Μια στιγμή πραγματικής μετάνοιας αρκεί για να κερδίσουμε τη Βασιλεία του Θεού. Μια στιγμή μετάνοιας ήταν αυτή που οδήγησε τον άσωτο υιό της παραβολής στον πατέρα του· μία στιγμή μετάνοιας ήταν αυτή που οδήγησε τον ληστή στον Παράδεισο, μία στιγμή ήταν αυτή που προσανατόλισε την άλλοτε γυναίκα της αμαρτίας Οσία Μαρία την Αιγύπτια στην εν Χριστώ ζωή.
Στη δική μας ελεύθερη επιλογή μένει να έχουμε μια Τεσσαρακοστή γεμάτη πνευματικό αγώνα, χαρακτηριζόμενη από αισθήματα ταπείνωσης και συγχωρητικότητας. Μια Τεσσαρακοστή λουσμένη από δάκρια αυθεντικής μετάνοιας, δηλαδή μεταστροφής του νου μας από τα φθαρτά και γήινα, στα αθάνατα και επουράνια. Το ζήτημα είναι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, να μας δωρίζει όντως κατάνυξη. Ο Άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης αντιλαμβάνεται την κατάνυξη ως διαμπερές τρύπημα της καρδιάς του πιστού από την αγάπη του Θεού. Αυτή η ευγενική αλλοίωση της ανθρώπινης καρδιάς από τη θεία αγάπη αξίζει να γεμίσει και να «πληγώσει» την καρδιά μας, ώστε να αναρρώσει πλήρως στο τέλος της περιόδου και να λάμψει μέσα της το Αναστάσιμο φως…”
