Η 80ή Επέτειος του ιστορικού Έπους του 1940
Με σεβασμό κι ευγνωμοσύνη στους ήρωες της Πατρίδος μας εορτάσθηκε φέτος η Εθνική Επέτειος της 28ης Οκτωβρίου 1940, χωρίς μαθητικές παρελάσεις, τηρουμένων των υγειονομικών διατάξεων κατά της διασποράς της ασθενείας.
Την Τετάρτη 28 Οκτωβρίου ο Σεβασμ. Μητροπολίτης κ. Γεράσιμος ιερούργησε στον Καθεδρικό Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος, πόλεως Αγίου Νικολάου.
Στον Θείο Λόγο προς το ευσεβές εκκλησίασμα ο σεβαστός Ποιμενάρχης ανέπτυξε την Θεολογία της Εορτής της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την σκέπη και την προστασία της Παναγίας στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1940 για την αποτίναξη του ιταλού κατακτητή: «Σήμερα η Εκκλησία μας εορτάζει την Θεομητορική Εορτή της Αγίας φωτοφόρου Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου. Την εορτάζει μαζί με την Εθνική μας Εορτή, αντί για την 1η Οκτωβρίου που είχε καθιερωθεί από αρχαιοτάτων χρόνων να εορτάζεται.
Η Υπεραγία Θεοτόκος είναι η Μητέρα μας, η ελπίδα και το στήριγμά μας, η προστασία και η σκέπη μας, η «μεσιτεία προς τον Ποιητήν αμετάθετος». Γι’ αυτό ψάλλουμε στην Ακολουθία των Χαιρετισμών: «Χαίρε σκέπη του κόσμου, Πλατυτέρα νεφέλης».
Στην Παλαιά Διαθήκη, στο βιβλίο της Εξόδου, αναφέρεται ένα υπερφυσικό γεγονός, με το οποίο ο Θεός έδειχνε πόσο κοντά ήταν στον αγαπημένο του λαό, τον Ισραήλ, και πόσο τον προστάτευε. Πρόκειται για την εμφάνιση υπεράνω του λαού μιας νεφέλης, μέσω της οποίας ο Θεός οδηγούσε το λαό κατά την έξοδό του από την Αίγυπτο. Η νεφέλη αυτή, τη μεν ημέρα, υπό μορφήν στύλου, έδειχνε στους Ισραηλίτες το δρόμο που έπρεπε να πορευθούν και συγχρόνως έριχνε τη σκιά της και τους δρόσιζε, καθώς πεζοπορούσαν στο λιοπύρι, τη δε νύχτα, ως πύρινος στύλος έριχνε φως και τους φώτιζε, για να μη μένουν στο σκοτάδι. Η νεφέλη όριζε – δηλαδή ο Θεός μέσω αυτής – πότε, που και για πόσο χρόνο οι Ισραηλίτες έπρεπε να στρατοπεδεύσουν. Κατά την πορεία, το σημείο αυτό του ουρανού πότε προπορευόταν του λαού, για να τους δείχνει προς τα που να πορεύονται, και πότε έμενε πίσω, ως οπισθοφυλακή, ώστε να νοιώθουν ασφαλείς. Το φαινόμενο αυτό ήταν για το λαό παρήγορο σημείο εγγύτητας και προστασίας του Θεού, όχι μόνο κατά τον καιρό της εξόδου από την Αίγυπτο, αλλά και αργότερα, επί πολλά χρόνια. Πρέπει δε να σημειώσουμε ότι η νεφέλη, για την οποία μιλούμε, δεν ήταν μόνο ένα θαυμαστό σημείο που λειτουργούσε όπως περιγράψαμε· μέσα από αυτήν ακουγόταν και η φωνή του Θεού. Πολλές φορές ο Θεός «κατέβαινε» και μιλούσε «εκ της νεφέλης» στον Μωϋσή κι έκανε γνωστό το θέλημά του στο λαό.
Τόσο, λοιπόν, στο βιβλίο της Εξόδου, όσο και αλλού στην Παλαιά Διαθήκη, βλέπουμε ότι η νεφέλη είναι ένα σύμβολο ιδιαίτερο, που εκφράζει το μυστήριο της θείας Παρουσίας· φανερώνει τον Θεό και τον καλύπτει ταυτοχρόνως. Προσιτή και συνάμα αδιαπέραστη η νεφέλη, επιτρέπει να φτάσουμε οι άνθρωποι στον Θεό, χωρίς βεβαίως και να μπορούμε να δούμε το πρόσωπό του· τούτο το τελευταίο θα ’ναι προνόμιο των εκλεκτών στο μέλλοντα αιώνα. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι η νεφέλη είναι ένα προνομιούχο σύμβολο ανάμεσα στα άλλα σύμβολα· προνομιούχο, γιατί ο Θεός το προτιμάει ιδιαίτερα· όχι μόνο κατ’ εκείνο τον παλιό καιρό, αλλά και μετά, στην Καινή Διαθήκη (π.χ. στη Μεταμόρφωση κ.α.), ο Θεός αγαπά να «αποκαλύπτεται» «εν νεφέλαις», να μιλάει «εκ της νεφέλης», να έρχεται – όπως θα ’ρθει την έσχατη ημέρα – «επί των νεφελών» του ουρανού. Πάντοτε η νεφέλη είναι το ουράνιο όχημα του ερχόμενου Θεού· είναι η τιμητική συνοδεία του Κυρίου της ιστορίας.
Η Βυζαντινή Παράδοση και ιδίως η ιερή Υμνογραφία, είδε στη νεφέλη, εμφανή την προτύπωση της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία, ως άλλη νεφέλη, ασυγκρίτως «πλατυτέρα» της παλαιάς, σκέπει και οδηγεί τον νέο Ισραήλ, δηλαδή όλους εμάς, προς την «επηγγελμένη» ουράνια πατρίδα. Για την Παράδοσή μας η Υπεραγία Θεοτόκος είναι το όχημα, διά του οποίου κατέβηκε ο Θεός, η αληθινή νεφέλη που έκρυψε μέσα της, αλλά και φανέρωσε συνάμα τον Υιό του Θεού στον κόσμο. Η Θεοτόκος είναι η τιμητική συνοδεία του Κυρίου, δεμένη άρρηκτα μαζί του, «εξ άκρας συλλήψεως» και μένουσα πλέον αχώριστα ενωμένη με αυτόν «εις το διηνεκές». Στους Βυζαντινούς αλλά και στους νεώτερους χρόνους, η Παναγία ισχύει και πιστεύεται ως η οδηγήτρια των πιστών στη Βασιλεία του Θεού.
Στη σύνδεση αυτή της νεφέλης με την Παναγία συνετέλεσαν και διάφορα γεγονότα, που σχετίζονται με την ιστορία της Βασιλίδος των πόλεων, της Κωνσταντινούπολης, και τη διάσωσή της από διάφορους εχθρούς που την επιβουλεύονταν. Είναι γνωστό ότι σε ώρες δύσκολες για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία και για τη Βασιλεύουσα, ο λαός του Θεού με τους άρχοντές του προσεύχονταν στη Μεγάλη Εκκλησία. Δεν είναι δε λίγες οι φορές, που άνθρωποι με ευλάβεια έβλεπαν την Παναγία να προσεύχεται για την Πόλη και να τη σκεπάζει με το πέπλο της… Ο πρώτος που είδε αυτό το όραμα της θείας Σκέπης ήταν ο άγιος Ανδρέας, ο «διά Χριστόν σαλός», περί το έτος 936. Το όραμα έχει ως εξής: σε αγρυπνία που ετελείτο στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών, στην Πόλη, ο άγιος Ανδρέας και ο μαθητής του Επιφάνιος είδαν με τα μάτια τους μεγαλοπρεπή γυναίκα να βγαίνει από την Ωραία Πύλη και να κατευθύνεται προς το κέντρο του ναού, ακολουθούμενη από αγίους, λευκοφορούντες και ψάλλοντες, και υποβασταζόμενη από τον Τίμιο Πρόδρομο. Όταν η γυναίκα έφτασε στο μέσον του ναού, έκλινε τα γόνατα και προσευχήθηκε επί μακρόν μετά δακρύων. Ύστερα εισήλθε στο Άγιο Βήμα και, αφού προσευχήθηκε και από εκεί υπέρ του «περιεστώτος» λαού, έβγαλε κι άπλωσε το μαφώριό Της ως σκέπη επί του εκκλησιάσματος.
Την εποχή εκείνη που η Βασιλεύουσα διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο να πέσει στα χέρια των Αγαρηνών, το όραμα του αγίου Ανδρέα δεν άργησε να διαδοθεί παντού και έδωσε θάρρος στο λαό κι ελπίδα. Κι όταν, με τη βοήθεια της Παναγιάς, γλίτωσε από τον κίνδυνο, εόρτασε και ύμνησε δεόντως την αγία Σκέπη και προστασία της. Από τότε θεσπίσθηκε το γεγονός ως μία ακόμη θεομητορική εορτή και ορίσθηκε η 1η Οκτωβρίου, ως ημέρα Εορτής της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου, «εις ανάμνησιν» της οπτασίας που είδε ο άγιος Ανδρέας και για να θυμούμαστε ευγνωμόνως οι πιστοί την Υπερμάχο Στρατηγό, που μας σκεπάζει και μας φυλάει πάντοτε από ορατούς και αόρατους εχθρούς.
Εμείς, οι σύγχρονοι Έλληνες – για την ακρίβεια οι πατεράδες και οι παππούδες μας –ζήσαμε προσφάτως μια ακόμη ομόθυμη προσφυγή μας στην προστασία της Παναγίας Μητέρας μας, τότε που ο φασισμός και οι Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσεως απείλησαν για μία ακόμη φορά την Πατρίδα και την ελευθερία μας. Μιλούμε για τον πόλεμο του 1940, τη νικηφόρο έκβαση του οποίου η συνείδηση σύμπαντος του Ελληνισμού αποδίδει πρωτίστως στην Υπερμάχο Στρατηγό, η οποία, σύμφωνα με μαρτυρίες πολεμιστών, περιέσκεπε τις Ελληνικές μεραρχίες και τις προστάτευε από τις προσβολές των εχθρών.
Γι’ αυτό και το 1952 η Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε να μεταθέσει την Εορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου και να την εορτάζει μαζί με την Εθνική μας Εορτή, την 28η Οκτωβρίου. Η μετάθεση της Εορτής αυτής εκφράζει πραγματικά τα αισθήματα ευγνωμοσύνης όλων των Ελλήνων προς την Υπεραγία Θεοτόκο που γλίτωσε την Πατρίδα μας από τα επαπειλούμενα κακά.
Αγαπητοί μου αδελφοί, η Θεομητορική Εορτή της Αγίας Σκέπης μας φανερώνει ότι η Μητέρα του Θεού βρίσκεται διαρκώς παρούσα στη ζωή μας και μας σκεπάζει με το μαφώριό Της. Μας συμπαρίσταται και μας στηρίζει στις δοκιμασίες και στον πόνο μας. Είναι βέβαιο ότι η Παναγία Μητέρα δεν προσευχήθηκε και δεν έκλαψε μόνο τότε, πριν χίλια τόσα χρόνια, στο ναό των Βλαχερνών, αλλά προσεύχεται και κλαίει σε κάθε εποχή και σε κάθε τόπο, μέχρι τα τέλη των αιώνων. Το Ιερό Πέπλο Της το απλώνει με αγάπη και συμπάθεια και σκεπάζει κάθε γενιά ανθρώπων σε κάθε τόπο».
Ο Σεβασμιώτατος ολοκλήρωσε την ομιλία του, λέγοντας: «Με την ευκαιρία της Εορτής της Αγίας Σκέπης, ας προσπέσουμε στη χάρη της Θεομήτορος κι ας Την παρακαλέσουμε ευλαβικά, επικαλούμενοι και τις πρεσβείες των συν Αυτή σήμερα εορταζομένων Τεσσάρων Μαρτύρων, των εν Ρεθύμνη μαρτυρησάντων, Αγγελή, Νικολάου, Γεωργίου και Μανουήλ, οι οποίοι, σε μια άλλη εποχή, στάθηκαν με θάρρος μπροστά στους τυράννους και ομολόγησαν την αληθινή Πίστη και δίδαξαν ότι Εκείνος ο οποίος φέρνει την προστασία και τη σωτηρία στον κόσμο είναι ο αληθινός Θεός.
Ας προσπέσουμε λοιπόν μπροστά στο εικόνισμα της Θεοτόκου και ας αναφωνήσουμε όλοι μαζί: «Ὑπερένδοξε, ἀειπάρθενε, εὐλογημένη Θεοτόκε, φύλαξον ἡμᾶς ὑπὸ τὴν Σκέπην σου» και ας την παρακαλέσουμε να διαφυλάξει την ακεραιότητα της Πατρίδος μας και να οδηγήσει όλους τους ανθρώπους στο δρόμο που οδηγεί στη Βασιλεία των Ουρανών».
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας τελέσθηκε Δοξολογία επί τη λαμπρά Επετείω της 28ης Οκτωβρίου 1940, επί τη συμπληρώσει 80 χρόνων από την εκδίωξη του ιταλού κατακτητή και του φασιστικού καθεστώτος.
Ακολούθησε επιμνημόσυνος δέηση, κατάθεση στεφάνων από εκπροσώπους τοπικών αρχών, σωματείων και φορέων μπροστά από το Μνημείο Πεσόντων στην πλατεία της πόλεως. Η τελετή ολοκληρώθηκε με την τήρηση ενός λεπτού σιγής για τους πεσόντες ήρωες στο μέτωπο του πολέμου και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
